Η ιστορία της Ακαδημίας του Πλάτωνα

Ο δρόμος του Κεραμεικού ξεκινούσε από το Δίπυλο , και γράφοντας πορεία 1.500 μέτρων οδηγούσε στο κάλλιστον προάστιον των Αθηνών , την Ακαδημία. Η Θέση της Ακαδημίας , όπου βρισκόταν και το αρχαιότερο Γυμνάσιο της Αθήνας , έχει εντοπιστεί με ακρίβεια στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Ακαδημία Πλάτωνος. Η τοπωνυμία Ακαδημία, ετυμολογικά , προέρχεται από το όνομα Εκάδημος που σήμερα <<Δήμος εκάς του άστεως>>, δηλαδή που ανήκει στο άστυ και τελικά , συνοικισμός που ανήκει στην πόλη της Αθήνας. Οι Αθηναίοι από παλιά έπλασαν και ένα επώνυμο ήρωα, τον Ακάδημο, που λατρευόταν μέσα στο αλσώδες προάστιον της Ακαδημίας.

Σ’ όλο το μήκος της οδού Κεραμεικού ως την Ακαδημία, υπήρχαν οι δημόσιοι τάφοι των επιφανών ανδρών. Στο σημείο που τελείωνε ο δρόμος και συναντούσε το πρόπυλο της Ακαδημίας, σχηματιζόταν μια πλατεία όπου συγκεντρώνονται οι Αθηναίοι μια φορά το χρόνο για τον Επιτάφιο αγώνα, που οργάνωνε ο Πολέμαρχος προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών. Πρόσφεραν θυσίες για τους νεκρούς των πολέμων , αλλά και για τους τυραννοκτόνους Αρμόδιο και Αριστογείτονα που σκότωσαν τον τύραννο Ίππαρχο και λατρεύτηκαν ως ιδρυτές και ευεργέτες της δημοκρατίας. Τα οστά τους ήταν θαμμένα κοντά στην Ακαδημία και στον ίδιο χώρο η Δημοκρατία, τους τίμησε με Ηρώον που στήθηκε ειδικά στο Γυμνάσιο , ώστε να το βλέπουν οι νέοι που φοιτούσαν και να παραδειγματίζονται.

Όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας , μπροστά στην είσοδο της Ακαδημίας, υπήρχε βωμός αφιερωμένος στο θεό Έρωτα. Οι Αθηναίοι λάτρεψαν και θεοποίησαν τον Έρωτα από πολύ παλιά, ως προστάτη των ευγενών σχέσεων , απαλλαγμένο από κάθε αισχρότητα. Γι’ αυτό και τον τιμούσαν μαζί με το Αθηνά και το Δία , μέσα στο Προάστιο της Ακαδημίας

Στο Γυμνάσιο της Ακαδημίας λειτουργούσε μια από τις σπουδαιότερες Σχολές του αρχαίου κόσμου που καθόρισε αποφασιστικά και τη φιλοσοφική σκέψη ολόκληρης της Ευρώπης ως τις μέρες μας . Η μεγάλη φήμη όμως, της Ακαδημίας, αποκτάται ότι στο Γυμνάσιο της διδάσκει ο Πλάτων. Ο Πλάτων φέρεται και ως ιδρυτής του <<Μουσείου>> δηλαδή του Ιερού των Μουσών , μέσα στην Ακαδημία, όπου , αργότερα , ο μαθητής του Σπεύσιππος θ’ αφιερώσει αγάλματα των θεών Χαρίτων. Στο ίδιο ανθόσπαρτο τέμενος της Ακαδημίας, υπήρχαν και δώδεκα ελιές , που το λάδι τους τροφοδοτούσε τους παναθηναϊκούς αμφορείς που προσφέρονταν ως έπαθλο στους νικητές των αγώνων των Παναθηναίων .

Η Ακαδημία , εκτός από το τέμενος της Αθήνας ,με τις λατρείες που προαναφέραμε, είχε ακόμη δύο σημαντικούς βωμούς. Αφ εντός το βωμό του τοπικού ήρωα Εκάδημου και αφ΄ ετέρου τον επιβλητικό βωμό των θεών της φωτιάς Προμηθέα και Ηφαίστου που είχε το προνόμιο να θεωρείται αφετηρία των αγώνων λαμπαδηδρομίας . Πρόκειται για αγώνα αγώνες δρόμου, όπου οι αθλητές έτρεχαν με λαμπάδες, αναμμένες. Νικητής ανακηρυσσόταν αυτός που τερμάτιζε πρώτος διατηρώντας την , όμως τη φλόγα αναμμένη πάνω στη λαμπάδα του.

Το Γυμνάσιο της Ακαδημίας, όπως και όλα τα Γυμνάσια του ελληνιστικού κόσμου, από τον 40 αιώνα π.Χ. και μετά , αναπτύσσεται εντυπωσιακά. Στη λαμπρή ανοδική πορεία τους, όλα τα Γυμνάσια, διατηρούν τον αρχικό γυμναστικό τους χαρακτήρα, όπου οι νέοι ασκούνται και αθλούνται , παράλληλα όμως η πνευματική διδασκαλία κερδίζει ολοένα έδαφος.

Το Γυμνάσιο καθιερώνεται ως χώρος άσκησης των αθλητών και δρόμου, ρήψεων και αλμάτων , ενώ η Παλαίστρα, ενδείκνυται για πάλη , πυγμαχία και παγκράτιον. Στο Γυμνάσιο και την Παλαίστρα συνδυάζεται εκπληκτικά η αθλητική άσκηση με την πνευματική διδασκαλία, τη μουσική και το χορό. Το ένα συμπληρώνει το άλλο κι όλα μαζί συμβάλουν στη σωματική , πνευματική και ψυχική καλλιέργεια των Αθηνών . Καθώς η πνευματική διδασκαλία προοδεύει στους χώρους της άθλησης δημιουργούνται αίθουσες ακρόασης και βιβλιοθήκες και η έννοια του Γυμνασίου διευρύνεται. Ετυμολικά η αρχική σημασία της λέξης Γυμνάσιο , δηλώνει το <<χώρο που αθλούνται γυμνοί οι νέοι>>, σιγά, σιγά , όμως διαφοροποιείται και γίνεται πνευματικό κέντρο.

Συναφείς και οι θεότητες που λατρεύονται στο χώρο κάθε Γυμνασίου , δηλαδή ο Ερμής και ο Ηρακλής. Ο μεν ρωμαλέος Ηρακλής είναι ο θεϊκός πάτρωνας της σωματικής αγωγής, ο δε λόγιος Ερμής είναι αντίστοιχα ο προστάτης πνευματικής αγωγής. Και οι δύο τους, γίνονται αρωγοί για την επίτευξη του υψηλού στόχου: <<Νους υγιής εν σώματι υγιεί>>.

Η Αθήνα με το θαυμαστά γυμνάσιά της , την Ακαδημία, το Λύκειον (περιοχή Ριζαρείου, Β. Σοφίας σήμερα), το Κυνοσάρες (περιοχή Λεωφ. Καλλιρόης, Αγ. Παντελεήμων) και αργότερα το Διογένειον (Πλάκα, οδός Κυρρήστους) θα θεωρηθεί δικαιώς <<η παίδευση της Ελλάδος>>, αλλά και ολόκληρου του αρχαίου κόσμου>


Πηγή: βιβλίο «Αθήνα- Ιστορία-Τέχνη –Μνημεία» , Άρτεμις Σκουμπουρδή, Εκδόσεις Τοπίο, 1996