Η πρόταση του καθηγητή Αραβαντινού για τη "νησίδα" της Ακαδημίας Πλάτωνα

Τον Νοέμβριο του 2005 κατατέθηκε στην ΕΑΧΑ Α.Ε. εισήγηση του ομότιμου καθηγητή Πολεοδομίας του ΕΜΠ κ. Αθανάσιου Αραβαντινού σχετικά με την "έναρξη σχεδιασμού περιοχής Ακαδημίας Πλάτωνος". Το κείμενο αν και μεγάλο, αξίζει να διαβαστεί με προσοχή. Μας αφορά όλους και προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες αλλά και ικανοποίηση. Το όραμα μας, πραγματικά, δεν είναι ανεφάρμοστο. Αντιθέτως.
mpapa

Από Αθ.Αραβαντινό Αθήνα, 15/11/2005

(για την έναρξη σχεδιασμού περιοχής Ακαδημίας Πλάτωνος)




1. Εισαγωγικά

Για την υπ’ όψιν περιοχή υφίσταται προεργασία που άρχισε προ δύο και πλέον ετών και στην οποία είχαν συμβάλλει οι συνεργάτες της ΕΑΧΑ Α.Ε. κ.κ Ν. Βόσκογλου, Αλ. Φωτιάδης και Αθ. Αραβαντινός με τις κατευθύνσεις της κ. Ντ. Γαλάνη. Υπήρξε επίσης συνεργασία και άλλων στελεχών της ΕΑΧΑ, μεταξύ των οποίων της κ. Ανδρ. Τσιατά, η οποία και παρέλαβε τους σχετικούς φακέλους με εκθέσεις και φωτογραφίες.
Οι κ.κ Φωτιάδης και Αραβαντινός είχαν μεταβεί επανειλημμένα και στα γραφεία της Ακαδημίας Αθηνών, όπου πραγματοποιήθηκαν συνεργασίες με το προεδρείο της Ακαδημίας και υπηρεσιακούς παράγοντες. Επακολούθησαν προ μηνών οι γνωστές επαφές με ακαδημαϊκούς και συνεργάτες της Ακαδημίας Αθηνών (καθ. Κωτσιόπουλος κ.ά.), για την εξασφάλιση οικοπέδου για το πρόγραμμα της Ακαδημίας Αθηνών. Ο υπογράφων δεν γνωρίζει τι απέγινε.

Τα παρακάτω σχετίζονται με τον αναγκαίο ολοκληρωμένο σχεδιασμό της περιοχής, η οποία, μάλιστα, αποτελεί «νησίδα» μη μελετημένη στον χώρο του Δήμου Αθηναίων. Η αναγκαιότητα ολοκληρωμένης θεώρησης δεν επιβάλλεται μόνο λόγω της σπουδαιότητας του μοναδικού αρχαιολογικού χώρου, αλλά και λόγω της πολεοδομικά και κυκλοφοριακά σημαντικότατης και μάλιστα σήμερα αναδεικνυόμενης θέσης της περιοχής. Ας αναφερθεί μόνο η εγγύτητα προς τους δυο βασικότατους συνδετήριους άξονες της χώρας με την πρωτεύουσα και την γειτνίαση με προβλεπόμενα, μεγάλης ακτινοβολίας, έργα. Δεδομένου μάλιστα ότι η περιοχή διαθέτει τμήματα μη διαμορφωμένα ή, πάντως, ευρισκόμενα σε μεταβατική κατάσταση, ο καθολικός σχεδιασμός της δεν πρέπει να καθυστερήσει άλλο. Μόνο μέσω αυτού είναι δυνατή η προώθηση και των προγραμμάτων δράσης πρώτης προτεραιότητας, για τα οποία η ΕΑΧΑ Α.Ε. έχει αρμοδιότητα και διαθέτει τις προϋποθέσεις να τα προωθήσει.


2. Ερωτήματα – σημεία προς διερεύνηση

Ήδη από σήμερα ή το αργότερο κατά την πρώτη φάση της προς ένταξη μελέτης, πρέπει να απαντηθούν ή πάντως να διερευνηθούν κάποια σημαντικά, για τον σχεδιασμό, σημεία και ερωτήματα, μεταξύ των οποίων είναι τα ακόλουθα:

- Ποιος είναι ο σχεδιασμός της αρχαιολογικής υπηρεσίας για τον υπ’ όψιν αρχαιολογικό χώρο και ειδικά ποιο είναι το τελικό περίγραμμά του; ( Ζητείται δηλαδή τελική έκταση απαλλοτριώσεων , που να συμπεριλαμβάνει και τυχόν προοπτικές διεύρυνσης).
- Νέο αρχαιολογικό μουσείο Αθήνας: Υφίσταται σχετικό προεδρικό διάταγμα και οριοθέτησή του. Θα θεωρηθεί ως δεδομένο;
- Ισχύοντες θεσμοί ως προς χρήσεις γης, όρους δόμησης κ.ο.κ. Ποιες εκτάσεις διαθέτουν ρυμοτομικό σχέδιο και ποιες όχι; Τυχόν άλλες διατάξεις.
- ΚΤΕΛ Κηφισού. Θα μεταφερθεί από τη σημερινή του θέση ή θα παραμείνει; Στην περίπτωση παραμονής πρόκειται να αναβαθμιστεί ως προς τον χώρο, τις προσβάσεις κ.ο.κ;
- Κυκλοφοριακά δεδομένα και κυρίως τυχόν κυκλοφοριακές δεσμεύσεις από υπερτοπικό σχεδιασμό. Μήπως παγιώνεται η διέλευση τροχοφόρων μέσα από την αρχαιολογική περιοχή ( δια των οδών Δράκοντος, Κρατύλου);
- Λοιποί φορείς: βαθμός συμμετοχής στην υπ’ όψιν μελέτη ή στην παρακολούθηση έλεγχό της; Ποιοι πρόκειται να είναι; Δήμος Αθηναίων,
Υπουργείο Πολιτισμού – Αρχαιολογική Υπηρεσία,
Υπουργείο Πολιτισμού – Άλλες υπηρεσίες,
Ακαδημία Αθηνών,
ΥΠΕΧΩΔΕ – Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού,
ΥΠΕΧΩΔΕ – Διεθύνσεις σχετικές με την κυκλοφορία και τις υποδομές,
Υπουργείο Μεταφορών – Οργανισμοί ΜΜΕ,
ΔΕΚΟ,
άλλοι;

3. Υφιστάμενες πολεοδομικές μελέτες γειτονικών περιοχών

Παράλληλα, πρέπει να εξετασθούν οι μελέτες που αναφέρονται στο τμήμα της πόλης, στο οποίο εντάσσεται η περιοχή, καθώς και ο βαθμός αξιοπιστίας και οπωσδήποτε επικαιρότητάς τους. Τι έχει εγκριθεί από αυτές;
Μεταξύ άλλων , αναφέρονται οι παρακάτω μελέτες:

(Αρμοδιότητας Δήμου Αθηναίων)

1. Βόρεια – βορειανατολικά της περιοχής μελέτης : Πολεοδομική Μελέτη Αναβάθμισης των γειτονιών Κολοκυνθού, Αγ. Μελετίου, Λόφος Σκουζέ, Σεπόλια. Μελετητές: Στέλιος Βασάλος και συνεργάτες (2001 – 2002).
2. Βορειανατολικά – ανατολικά της περιοχής μελέτης: Πολεοδομική Μελέτη Αναβάθμισης των γειτονιών Αγ. Κωνσταντίνου & Κολωνού. Μελετητές: Ν. Μπανιάς , Α. Τίλλης, Χ. Σακελλαρόπουλος . και συνεργάτες (1994 - 1996).
3. Νότια της περιοχής μελέτης: Πολεοδομική Μελέτη Αναβάθμισης των γειτονιών Προφ. Δανιήλ – Φλέμινγκ της συνοικίας Βοτανικός. Μελετητές: Φ. Παπαγεωργίου, Π. – Ν. Παρασκευόπουλος και συνεργάτες (1998 – 1999).
(Αρμοδιότητας ΕΑΧΑ Α.Ε.)

4. Νοτιανατολικά της περιοχής μελέτης: Μελέτη αναγνώρισης παρεμβάσεων στην περιοχή Μεταξουργείου. Μελετητές : Α. Καρύδη.

(Αρμοδιότητας ΥΠΕΧΩΔΕ και Οργανισμού Ρυθμιστικού σχεδίου Αθήνας)

5. Νοτιοδυτικά της περιοχής μελέτης: Σχεδιασμός περιοχής Ελαιώνα (σχετικές έρευνες, μελέτες, προεδρικά διατάγματα κ.λ.π). Ασάφειες ως προς τα σήμερον ισχύοντα και τα προβλεπόμενα.

Πέραν των παραπάνω μελετών, υφίστανται και πιο πρόσφατες αποφάσεις και προγράμματα που πιθανότατα δεν έχουν ληφθεί υπ’ όψιν στις προαναφερθείσες μελέτες. Φυσικά είναι ανάγκη να εντοπιστούν προγράμματα και δράσεις του ιδιωτικού τομέα, οργανισμών, τραπεζών κ.λ.π., που είτε αναφέρονται στην περιοχή μελέτης, είτε στον ευρύτερο χώρο και πάντως επηρεάζουν σημαντικά τις εξελίξεις στο τμήμα αυτό της πόλης.


4. Επίπεδα αναφοράς

Η όλη μελέτη θα πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να επεκταθεί – οπωσδήποτε στην ανάλυση αλλά ενδεχομένως και στις προτάσεις- σε δύο τουλάχιστον «επίπεδα»/κλίμακες σχεδιασμού:

Α. Ανώτερο επίπεδο σχεδιασμού
Τούτο καταλαμβάνει έναν ευρύτερο χώρο, ο οποίος, σε πρώτη προσέγγιση, μπορεί να οριοθετηθεί ως εξής:
Προς τα βορειοδυτικά: Από τον Κηφισό (Εθνική Οδός Αθηνών –Λαμίας).
Προς τα βορειοανατολικά: Από την οδό Λένορμαν
Προς τα νοτιοανατολικά: Από τη Λεωφ. Κωνσταντινουπόλεως και τις σιδηροδρομικές γραμμές.
Προς τα νοτιοδυτικά: Από τη λεωφόρο Αθηνών – Κορίνθου

Β. Κυρίως επίπεδο σχεδιασμού
Σε τούτο θα εμπεριέχεται ο συνολικός αρχαιολογικός χώρος, ο χώρος του νέου αρχαιολογικού μουσείου και οπωσδήποτε μια ζώνη βάθους περίπου δύο οικοδομικών τετραγώνων, πέριξ του αρχαιολογικού χώρου, τουλάχιστον στη ΒΔ, ΒΑ και ΝΑ πλευρά. Στη ΝΔ πλευρά συνιστάται να εκταθεί η περιοχή μελέτης μέχρι τη λεωφόρο Αθηνών –Κορίνθου , ενδεχομένως τούτης συμπεριλαμβανομένης (δοθέντος ότι θα απαιτηθεί, όπως θα αναφερθεί και στα επόμενα, η βελτίωση της προσπελασιμότητας του αρχαιολογικού χώρου, αλλά και η εξασφάλιση διαβάσεων – κατά προτίμηση ανισόπεδων – στη Λεωφ. Αθηνών προς σύνδεση της περιοχής μελέτης με τον Ελαιώνα).

Κατά άλλη εκδοχή, το κυρίως επίπεδο σχεδιασμού θα πρέπει γενικά να διευρυνθεί προσεγγίζοντας την οριοθέτηση του ανωτέρω (Α) επιπέδου. Αυτό, βέβαια, πρέπει να γίνει, εφόσον συμφωνήσει ο Δήμος Αθηναίων, εκτός των άλλων , και για να καλυφθεί το κενό που παρουσιάζεται σήμερα στις πολεοδομικές μελέτες αναβάθμισης, αφού στην περιοχή που μας ενδιαφέρει δεν υφίσταται τέτοια δημοτική μελέτη.

5. Προκαταρτικά στοιχεία περιεχομένου της προς εκπόνηση μελέτης, τα οποία μπορούν να τροφοδοτήσουν τις προδιαγραφές.

Τα περιλαμβανόμενα στα δύο επίπεδα της μελέτης μέρη είναι προσεγγιστικά τα εξής:

Για το Α επίπεδο, δηλαδή τον ευρύτερο χώρο
1. Σημερινός ρόλος και προέχοντα χαρακτηριστικά της περιοχής
2. μακροσκοπική αναφορά στον ανθρώπινο παράγοντα , στην οικονομία της περιοχής κ.ό.κ.
3. Πραγματοποιημένες χρήσεις με επισήμανση προεχουσών αλλά και των σημαντικότερων απαξιωμένων στις κενές.
4. Στοιχεία πραγματοποιημένου οικοδομικού όγκου.
5. Στοιχεία θεσμικού πλαισίου.
6. Κυκλοφορία και λοιπές υποδομές.
7. τυχόν προγράμματα ευρύτερου δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
8. Παρατηρήσεις επί αισθητικών , περιβαλλοντικών και λοιπών θεμάτων.
9. Ανάδειξη και ιεράρχηση κυρίων προβλημάτων.
10. Εντοπισμός δυνατοτήτων.
11. Διαφαινόμενες προοπτικές.
12. Προτάσεις ( υπό προϋποθέσεις – βλ. και κατωτέρω εδάφιο Β5).

Για το Β επίπεδο, δηλαδή την καθ’ αυτό περιοχή μελέτης
1. Συστηματική ανάλυση συνιστωσών χώρου ( δεν παρουσιάζονται εδώ λεπτομερώς – αναφέρονται μόνο χαρακτηριστικά):
• Φυσικά στοιχεία χώρου.
• Υφιστάμενες χρήσεις γης και κτιρίων.
• Έμφαση στον αρχαιολογικό χώρο, τα χαρακτηριστικά του, τη σημερινή και τελική έκτασή του και τα δεδομένα/ περιορισμούς που τούτος θέτει.
• Προσέγγιση του όλου αντικειμένου του νέου αρχαιολογικού μουσείου.
• Απογραφή και αξιολόγηση – πέραν του αρχαιολογικού χώρου – του δημοσίου και υπαίθριου χώρου και των επιφανειών πρασίνου.
• Μεταφορές και οδικό δίκτυο. Σημερινή κατάσταση και προγράμματα ως προς: κίνηση και στάθμευση τροχοφόρων , ΜΜΜ, κινήσεις πεζών (πεζοδρόμια, πεζόδρομοι, τυχόν άλλες διαδρομές ) κ.ο.κ.

2. Αξιολόγηση σημερινής κατάστασης, επισήμανση και κατηγοριοποίηση προβλημάτων.
3. Προκαταρτικές προτάσεις, ενδεχομένως σε συνδυασμό με την παρουσίαση περισσότερων της μία λύσεων*.

…… (**)

4. Κυρίως προτάσεις στους τομείς όπως:
• Ευρύτερος χώρος: Αναμενόμενος ρόλος, χρήσεις γης, κύριο οδικό δίκτυο, υπερτοπικές συνδέσεις, όπως π.χ οι συνδέσεις με Κέντρο Αθήνας, περιοχή Ιππείου Κολωνού, περιοχή Ελαιώνα (π.χ υπόδειξη σημείων γεφύρωσης λεωφόρου Αθηνών με πεζογέφυρες).
• Καθορισμός χρήσεων γης και κτιρίων περιοχής μελέτης, συμπεριλαμβανομένης και της έντασης εκμετάλλευσης.
• Πρόταση αναθεώρησης ισχύοντος ρυμοτομικού σχεδίου και όρων δόμησης.***
• Οργάνωση κυκλοφορίας, μεταφοράς, στάθμευσης και λοιπών συναφών τομέων.
• Μελέτη πολεοδομικής διάταξης (Urban Design), τουλάχιστον του περιβάλλοντος την αρχαιολογική περιοχή χώρου, εάν τούτος δεν καλύπτεται από την αρχαιολογική υπηρεσία και ζητηθεί αυτό αρμοδίως.
• Προτάσεις σημειακών παρεμβάσεων.
• Μακροχρόνιος προγραμματισμός δράσεων – Επισήμανση δραστηριοτήτων.
• Προγράμματα πρώτης φάσης: - περιγραφή – κοστολόγηση- εμπλεκόμενοι/διαδικασίες.


Υποσημειώσεις – Ανοικτά ερωτηματικά

* Θα παρουσιαστούν εναλλακτικές λύσεις ( συναρτώμενες με διαφοροποιημένες υποθέσεις);
** Θα γίνει feed-back με τους φορείς( όταν μάλιστα δεν συμμετέχουν στην μελετητική ομάδα ή στην επιτροπή παρακολούθησης), κατά τις ενδιάμεσες φάσεις της μελέτης ή μόνο στο τέλος; Θεωρητικά ορθότερη άποψη είναι να πραγματοποιηθεί δημόσια διαβούλευση με λοιπούς αρμοδίους, ομάδες συμφερόντων, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και πληθυσμό ( ή έστω εκπροσώπους δημοτικού διαμερίσματος), κατά την παρουσίαση των εναλλακτικών λύσεων.
*** Αν η περιοχή μελέτης είναι πολύ περιορισμένη, θα υπάρξει πρόβλημα εφόσον η αναθεώρηση του ρυμοτομικού και των όρων δόμησης εντοπιστεί μόνο σε αυτή. Ειδικότερα, το πρόβλημα θα ενταθεί στο όριο που θα χωρίζει τις περιοχές προς αναθεώρηση από αυτές που δε θα υποστούν αλλαγές. Ας σημειωθεί ακόμα ότι από μικτή επιτροπή ΥΠΕΧΩΔΕ και ΥΠΠΟ, είχε προ διετίας προταθεί μείωση των υψών σε ζώνη περί τον αρχαιολογικό χώρο. Θα πρέπει να διερευνηθεί αν η πρόταση προωθήθηκε , αν δηλαδή ισχύει η μείωση υψών.